आपण रोज जेवण करताना तेल वापरतो. हे तेल स्वयंपाकात खूप उपयोगी असते. भारतात लोक वेगवेगळ्या प्रकारचे तेल वापरतात – जसे की पाम तेल, सोयाबीन तेल, मोहरी तेल आणि शेंगदाणा तेल.
पण या तेलांच्या किमती नेहमी सारख्या राहत नाहीत. त्या वरखाली होत असतात. कधी तेल महाग होते, कधी स्वस्त.
सध्या बाजारात तेलाच्या किमती वेगळ्या प्रकारे बदलत आहेत. काही तेल महाग झाले आहे तर काही तेल स्वस्त झाले आहे.
सध्या बाजारात काय चाललं आहे?
पाम तेल आणि सोयाबीन तेल थोडं महाग झालं आहे.
- पाम तेल सध्या 100 किलोला ₹4,744 मध्ये मिळतं.
- सोयाबीन तेल ₹4,900 ते ₹5,000 दरम्यान आहे.
पण मोहरी आणि शेंगदाणा तेल थोडं स्वस्त झालं आहे.
तज्ज्ञ लोक म्हणतात की पुढे हे तेल अजून स्वस्त होऊ शकतं.
पण पूर्ण बाजारात अजूनही थोडी अनिश्चितता आहे. म्हणजे काही सांगता येत नाही – कधीही दर वाढू शकतात.
खाद्यतेलाच्या किमती का बदलतात?
- जगातील बाजार – भारत बऱ्याच वेळा परदेशातून तेल आणतो.
जर बाहेरच्या देशात तेल महाग झालं, तर आपल्याकडेही महाग होतं. - सरकारचं शुल्क (Tax) – सरकार परदेशातून येणाऱ्या तेलावर काही कर लावते.
तो कर वाढवला तर तेल महाग होतं, कमी केला तर स्वस्त होतं. - मागणी आणि पुरवठा – जर लोक तेल जास्त मागत असतील आणि तेल कमी असेल, तर ते महाग होतं.
जर तेल जास्त आणि लोक कमी मागत असतील, तर ते स्वस्त होतं. - हवामान आणि पीक – जर हवामान चांगलं असेल तर तेलबिया (ज्यापासून तेल बनतं) चांगलं उगवतं.
जर वादळ, पाऊस जास्त किंवा दुष्काळ झाला, तर पीक खराब होतं आणि तेल महाग होतं. - इंधन आणि वाहतूक – तेल बनवण्यासाठी आणि ते पोहोचवण्यासाठी डिझेल/पेट्रोल लागतो.
जर इंधन महाग झालं, तर तेल देखील महाग होतं.
वेगवेगळ्या तेलांच्या किमती सध्या कशा आहेत?
- पाम तेल – सर्वात जास्त वापरलं जातं. सध्या ते ₹4,744 मध्ये आहे.
इंडोनेशिया आणि मलेशिया या देशांमध्ये तेलाचं उत्पादन कमी झालं म्हणून हे महाग झालं आहे. - सोयाबीन तेल – सध्या ₹4,900 ते ₹5,000 दरम्यान आहे.
अमेरिका आणि ब्राझीलमध्ये हवामान खराब असल्यामुळे पीक कमी आलं. - मोहरी तेल – याची किंमत कमी झाली आहे.
भारतात मोहरी चांगली उगवली म्हणून तेल स्वस्त झालं आहे. - शेंगदाणा तेल – गुजरात आणि राजस्थानमध्ये चांगलं उत्पादन झालं म्हणून तेल थोडं स्वस्त आहे.
किमती बदलल्यामुळे काय परिणाम होतो?
- महागाई वाढते – तेल महाग झालं तर बाकीच्या वस्ताही महाग होतात.
- खाद्य प्रक्रिया उद्योगावर परिणाम – तेल महाग झालं तर बिस्किट, नमकीन बनवणाऱ्या कंपन्यांचा खर्च वाढतो.
- शेतकऱ्यांवर परिणाम – जर तेल महाग झालं तर शेतकऱ्यांना फायदा होतो. पण जर तेल स्वस्त झालं, तर त्यांना तोटा होतो.
सरकार काय करतं?
सरकार वेळोवेळी काही उपाय करते –
- परदेशातून येणाऱ्या तेलावर लागणारा कर कमी करते.
- देशातच जास्त तेल उगवण्यासाठी योजना सुरू करते.
सरकारचा हेतू असतो की आपल्याला स्वस्त तेल मिळावं आणि परदेशावर कमी अवलंबून राहावं.
तेलाच्या किमती का बदलतात हे समजायला थोडं अवघड आहे. पण मुख्य कारण म्हणजे –
- परदेशातील स्थिती,
- हवामान,
- पीक उत्पादन,
- आणि सरकारचे निर्णय.
कधी कधी तेल महाग होतं, कधी स्वस्त. त्यामुळे आपल्याला बाजाराची माहिती ठेवायला हवी.